خانواده در قرآن
خانواده در قرآن
الف ـ كاركرد و جايگاه خانه در قرآن
واژهي «بيت» به معناي خانه، 71 بار با مشتقات آن در صيغههاي «بيت» و جمع آن «بيوت» در قرآن كريم آمده است. اين كلمات در 12 مورد به مصداق بيتالله، يعني كعبه (خانه خدا)، 2 مورد براي بيت عتيق، 2 مورد بيت معمور و باقي به معناي «خانه»، همان محيط مخصوص زندگي خانواده آمده است.
با نظر به آيات الهي و پرداختن آيات متعددي در قرآن به كلمه بيت، چنين به دست ميآيد كه اين مكان مسقفِ محدود كه محل اجتماع و زيست جمعي بشر و اولين محيط رشد و پرورش وي است، مورد عنايت حق بوده و برحسب كارايي و جايگاهش در حيات انساني، از اهميت بسزايي برخوردار است كه در اينجا به بعضي از اين موارد اشاره ميشود:
1ـ محل تسكين
اولين كاركرد خانه، تأمين آرامش جسم و تسكين جان اعضاي آن است كه البته مرهون امنيت همه جانبهي اين محيط براي اعضاست. فضاي محدود و امن خانه، حريمي (محل محرم) براي ابراز احساسات، بيان اسرار، ارضاي غرايز و تأمين نيازهاي جسمي و روحي انسان است. اين سكونت و امنيت را خداوند به خود نسبت ميدهد و ميفرمايد: «و الله جعل لكم من بيوتكم سكناً» (نحل،80)، «خداوند از خانههاي شما محل سكونت و آرامش برايتان قرارداد.»
واژه «سكن» به معناي هر چيزي است كه انسان به وسيلهي آن تسكين يابد. انسان علاوه بر نياز به سكونت در خانه، به محلي براي تسكين آلام روحي، رها شدن از برخي قيودات اجتماعي، استراحت به نحو دلخواه، خلوت كردن و راز و نياز با خدا و محرمان نياز دارد. اگر خانه تأمين كننده اين نيازها نباشد، مسكن نخواهد بود.
2ـ محل ذكر و تلاوت آيات الهي
«واذكرن ما يتلي في بيوتكنّ من ايات الله و الحكمة» (احزاب، 34)، «به ياد آوريد آنچه در خانههايتان از آيات و حكمت تلاوت شده است.»
آيه خطاب به همسران پيامبر اكرم (ص) است و نكاتي از آن برداشت ميشود:
ـ فضايلي كه از خانه و خانواده نصيب انسان ميشود، ارزشمند است و بايد براي بكارگيري در زندگي حفظ شود.
- خانوادهي پيامبر (ص) الگويي براي همه خانوادهها است؛ لذا بايد بيش از ديگران مراقب امتثال اوامر الهي باشند.
- هر فرد بايد حافظ شئون، موقعيت و آبروي خانواده خود باشد.
- محيط آرام و مأنوس خانه، مناسبترين محل براي انديشه، ذكر، يادآوري كلام خدا و ذكر حكمتهاي الهي است.
- خانه مكتبي براي تربيت انسانهايي عبد و مطيع حق است.
كاركرد وسيع و گرانقدر خانه، آن را مكاني مورد احترام و عنايت قرار داده است؛ اما چنانچه اين محل معبدي براي بندگي و ذكر حق واقع شود، خداوند آن را رفيع و عظيم ميگرداند. چنانكه خطاب به رسول گراميش ميفرمايد:
«في بيوت اذن الله ان ترفع و يذكر فيها اسمه يسبّح له فيها بالغدوّ و الاصال» (نور،36) رفعت و علو حقيقي خاص خداوند متعال است؛ خانهاي كه مسجد خداوند و محل تسبيح او باشد، نيز عظيم و مرفوع است.
آنچه از آيه فوق و تفسير مرحوم علامه طباطبايي (الميزان) استفاده ميشود، اين است كه اگر خانه از هر پليدي و لوثي منزه بماند و به ذكر خدا و عبادت او مزيّن شود، رفعت مييابد و از يك چهارديواري سرد و بيروح خارج ميشود و هرچه صبغهي الهي و معنويش بيشتر شود، مقامي رفيعتر مييابد كه مصداق كامل آن كعبه، خانهي خدا است. ( طباطبايي، محمدحسين:
ج15، صص179-178 «تفسير الميزان»، قم، دفتر انتشارات اسلامي، 1363.